Eetstoornissen in de atletiek

Verschillende verschijningsvormen

Er zijn verschillende eetstoornissen te onderscheiden. Dit zijn de meest voorkomende:

• Anorexia nervosa
• Boulimia nervosa
• Eetbuistoornis (binge eating disorder: BED)
• De vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis (avoidant/restrictive food intake disorder: ARFID)

Sport en eetstoornissen

Sporters hebben een hoger risico op het ontwikkelen van een eetstoornis dan niet-sporters. Uit onderzoek* is gebleken dat ongeveer 1 op de 5 vrouwelijke topsporters en 1 op de 12 mannelijke topsporters een eetstoornis heeft. Binnen bepaalde sporttakken komt dit vaker voor dan bij andere, bijvoorbeeld bij duursporten, esthetische sporten en sporten met gewichtsklassen. Helaas is atletiek één van de sporten waarbij eetstoornissen vaker gesignaleerd wordt. Eetproblemen komen de sportprestaties niet ten goede. Een ondervoede sporter kan nu eenmaal niet optimaal presteren. ‘Thin is going to win’ is in de topsport een hardnekkige mythe, maar zeer riskant en op termijn niet waar. Daarnaast is te weinig voedsel tot je nemen niet alleen slecht voor de sportprestatie, uiteindelijk kan het resulteren in ernstige schade van zowel de fysieke als de mentale gezondheid:

• Op de korte termijn (enkele weken) kan een daling van het lichaamsgewicht bijdragen aan een prestatieverbetering. Denk bijvoorbeeld aan atleten in hun laatste voorbereidingsperiode op dat grote toernooi, of een marathonloper in aanloop naar die ene belangrijke marathon. Er wordt tijdelijk een negatieve energiebalans aangehouden (door meer calorieën te verbruiken dan in te nemen). Dit gaat altijd onder begeleiding van een diëtist die bewaakt dat de voeding gezond blijft; er voldoende energie wordt ingenomen om de trainingen goed uit te kunnen voeren en er geen spiermassa verloren gaat. Na deze korte periode volgt een periode waarin de sporter terug gaat van het ‘wedstrijdgewicht’ naar een gezond gewicht. Opmerkelijk is dat sporters die dit regelmatig doen na afloop van de sportieve carrière nogal eens verstoord eetgedrag ontwikkelen.
• Op de lange termijn (maanden of jaren) zorgt een negatieve energiebalans voor ernstige verstoring van de hormoonbalans en staat het een gezonde ontwikkeling van botten en spieren in de weg. De sportprestaties verslechteren. Het uiteindelijke herstel van fysieke en de mentale gezondheid verloopt moeizaam en is vaak een langdurig proces.

* Sundgot-Borgen, J., & Torstveit, M. K. (2004). Prevalence of eating disorders in elite athletes is higher than in the general popula¬tion. Clinical Journal of Sport Medicine, 14, 25-32.

RED-S

Wanneer een atleet zich vol enthousiasme op zijn/haar sport richt, kan het voorkomen dat de aandacht voor trainen, gewicht, vetpercentage en voeding dermate groot wordt dat het hun leven volledig in beslag neemt. Dan ontstaat verstoord eetgedrag.

RED-S staat niet per definitie gelijk aan verstoord eetgedrag, maar verstoord eetgedrag kan wel leiden tot RED-S. RED-S staat voor Relative Energy Deficiency in Sport. Kortom, een atleet verbruikt meer energie dan wat hij/zij tot zich neemt met voeding, waardoor deze atleet verminderd fysiologisch gaat functioneren. We spreken hier van een relatief energietekort. RED-S komt in de plaats van de Female Athletes Triad (verstoord eetgedrag, menstruatiestoornissen en botontkalking).

Zoals al eerder beschreven betekent de aanwezigheid van RED-S niet automatisch dat een sporter een eetstoornis heeft. RED-S kan ook onopzettelijk ontstaan wanneer de atleet te weinig binnenkrijgt t.o.v. de verbranding zonder dat hier een psychologisch probleem achter zit. Echter veroorzaakt dit op de korte en lange termijn alsnog problemen waardoor RED-S te allen tijde aandacht moet krijgen.

Actiekaart voor bestuurders

Voeding speelt bij het behalen van sportieve doelen een belangrijke rol. De atleet krijgt wellicht te maken met het aanpassen van het voedingspatroon. Met het optimaliseren van voeding is niks mis, maar wanneer dit dreigt om te slaan in een obsessie ligt een eetstoornis op de loer. Hoe ga je hiermee om als bestuur? Wat doe je aan preventie? Hoe begeleid je jouw trainers? Wat doe je bij vermoedens? De actiekaart biedt jou houvast om trainers en atleten te begeleiden rondom het onderwerp eetstoornissen.

Naar actiekaart

E-Learning Eetstoornissen in de atletiek

We hebben een e-learning ontwikkeld over eetstoornissen in de atletiek. Deze e-learning is primair bedoeld voor atletiek- en looptrainers. Hierin wordt uitgebreid ingegaan op de verschillende eetstoornissen, hoe deze te herkennen en wat te doen bij een vermoeden of signalering.