Fotografie: beeld- en portretrecht: hoe zit het ook alweer?

Portretrecht: wat mag je wel en niet met een foto?

Je hebt een contentstuk, blogartikel of andere tekst geschreven en wil ter ondersteuning van je verhaal een foto gebruiken waar iemand herkenbaar op is afgebeeld. Schend je met het publiceren van die foto dan iemands portretrecht? Het is soms lastig om te bepalen wanneer je daadwerkelijk iemands portretrecht schendt en wanneer je een foto zonder toestemming van de geportretteerde mag gebruiken. Je kunt juridisch enorm in de knel komen wanneer je niet zorgvuldig omgaat met het gebruik van bepaalde fotografie.

Portretrecht en auteursrecht

Als gebruiker heb je niet alleen te maken met portretrecht, maar ook met auteursrecht. De geportretteerde moet in sommige gevallen toestemming geven voor publicatie, maar de maker van de foto moet in alle gevallen toestemming hebben gegeven voor publicatie. Dat kan direct, door met de maker een licentieovereenkomst voor gebruik af te sluiten. Of je koopt beeld aan bij een pers- of fotobureau. In dat geval is het bureau verantwoordelijk voor de auteursrechten van de fotografie, dat is met de fotografen zo afgesproken.

Wat is het portretrecht?

Portretrecht is het recht van een geportretteerde om publicatie (in sommige gevallen) tegen te kunnen gaan. Of iemand zich kan beroepen op zijn of haar portretrecht is van verschillende factoren afhankelijk. Het portretrecht is namelijk geen vetorecht: iedereen kan zich er altijd op beroepen, maar het wil niet zeggen dat iemand daarmee ook zijn of haar gelijk krijgt.

Wat is het auteursrecht?

“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld." (Artikel 1 Auteurswet).

Simpel gezegd betekent dit dat het auteursrecht de maker van een product, in dit geval een foto, beschermt tegen misbruik. De maker is namelijk de eigenaar van de foto (of tekening, of beeld, of schilderij, enzovoort) en alleen hij/zij/hen kan bepalen wat er met die foto mag gebeuren.

Zo kan de maker bepalen dat voor het gebruik van de foto’s die door hij/zij/hen gemaakt zijn, betaald moet worden. De fotograaf is de maker, en verdient zijn/haar/diens geld ermee. Dus wil je een foto gebruiken, dan moet je toestemming vragen aan de fotograaf. Ook maak je afspraken over het gebruik van de foto en bespreek je de kosten. Zijn jullie het eens over de afspraken? Dan betaal je voor een licentie, ook wel ‘gebruiksrecht’ genoemd. Je koopt nooit de foto zelf en daarmee de auteursrechten. Het auteursrecht blijft altijd van de maker, tot zeventig jaar na overlijden tenzij er iets anders is vastgelegd.

Auteursrecht: hoe gebruik je op de juiste manier een foto?

Het aanbod foto’s is indrukwekkend en toegang tot dit oneindige aanbod aan beeld is de afgelopen jaren veel makkelijker geworden. Je zoekt online op een bepaalde zoekterm, gaat naar afbeeldingen en in minder dan een minuut heb je de juiste afbeelding gevonden. Enorm handig, maar heb je eigenlijk wel toestemming om deze foto te gebruiken? Waarschijnlijk niet.

Wanneer je zo’n foto zonder toestemming van de auteur gebruikt in bijvoorbeeld een brochure of op je website, ben je in overtreding van de auteurswet. Je hebt het auteursrecht op de foto geschonden en dat kan wel eens een hoop geld gaan kosten.

Redactioneel en commercieel gebruik van foto's

Voordat je overgaat tot het publiceren, of produceren van een beeld, is het goed om jezelf af te vragen: ga ik het beeld redactioneel of commercieel inzetten? Waar je het beeld voor wilt gebruiken, bepaalt namelijk voor een groot deel wat je met een foto mag doen. Je kunt niet alle foto’s die je vindt in een beeldbank, of laat maken, voor elk willekeurig doeleinde gebruiken. Zeker niet als er mensen op zijn afgebeeld omdat je met portretrecht te maken hebt.

Kortom…

De hoofdregel is dat alleen foto’s mogen worden gepubliceerd van personen die herkenbaar in beeld zijn als deze personen daar toestemming voor hebben gegeven. Dat geldt zowel voor foto’s die online worden geplaatst als voor foto’s die in een clubblad of magazine worden gebruikt. Wil je als club foto’s publiceren waarop individuele sporters herkenbaar in beeld zijn, dan heb je daar zijn of haar uitdrukkelijke toestemming voor nodig. Deze toestemming zal ook actief moeten worden gegeven door de sporter.

Al met al is voorzichtigheid geboden bij het publiceren van foto’s.

Bron: ANP